چگونه یک طرح توجیهی بنویسیم؟
به صورت کلی نوشتن یک طرح کامل و دقیق باید توسط یک سری متخصصین و کارشناسان همان حوزه نوشته شود تا اعتبار لازم و کافی را داشته باشد. مسئله ای که اینجا مطرح است این است که اگر فردی خودش اقدام به نوشتن یک طرح کند پس از گذراندن یک سری مراحل و چاپ سند کامل آن می تواند این طرح را به اتمام برساند اما مسئله اصلی اینجاست که این طرح اعتبار درستی ندارد و بانک آن را قبول نخواهد کرد. بنابراین بهترین و مطمئن ترین راه سپردن طرح توجیهی به کارشناسان این حوزه می باشد.
نرخ تنزیل در طرح توجیهی
نرخ تنزیل (Discounting Rate) یا هزینه سرمایه (Cost of Capital) برای آورده سرمایه‌گذار (Equity Capital) معادل MARR در نظر گرفته میشود که بیان کننده هزینه فرصت آورده سرمایه‌گذار و یا به عبارتی، حداقل نرخ بازگشت سرمایه قابل قبول یا جذاب برای آورده سرمایه‌گذار طرح می‌باشد و برای هر پروژه‌ای متناسب با سطح ریسک آن پروژه تعیین میشود. در این خصوص، هر چقدر سطح ریسک طرح بیشتر باشد، نرخ تنزیل نیز که نشان دهنده حداقل سطح بازدهی مورد انتظار است، افزایش خواهد یافت. همچنین بر اساس وزن نسبی مبلغ وام ها، اوراق و آورده سرمایه‌گذار از کل منابع مالی طـرح، نـرخ تنزیل برای کل سرمایه‌گذاری نیز معادل WACC خواهد بود که بر اساس میانگین وزنی هزینه تامین سرمایه انواع منابع مالی تعریف شده در طرح محاسبه میشود.
شاخص NPV در طرح توجیهی
جهت محاسبه شاخص NPV یا خالص ارزش فعلی کل سرمایه‌گذاری (Net Present Value) از WACC به عنوان نرخ تنزیل استفاده میشود و جهت محاسبه شاخص NPVE یا خالص ارزش فعلی کل حقوق صاحبان سهام (Net Present Value of Equity Capital) از MARR به عنوان نرخ تنزیل استفاده میشود. به بیان دیگر، شاخص IRR یا نرخ بازگشت سرمایه کل (Internal Rate of Return) با WACC مقایسه میشود و شاخص IRRE یا نرخ بازگشت سرمایه حقوق صاحبان سهام (Internal Rate of Return of Equity Capital) با MARR مقایسه میشود.
نرخ بازگشت سرمایه داخلی تعدیل شده در طرح توجیهی
چنانچه یک کسب و کار یا یک گزینه سرمایه‌گذاری، امکان توسعه نامحدود را داشته باشد، آنگاه میتواند علاوه بر بازدهی که به سرمایه‌گذاری اولیه یک سرمایه‌گذار می‌دهد، همان نرخ بازدهی را به تمام سرمایه‌گذاری‌های مجدد حاصل از سودهای سرمایه‌گذاری اصلی نیز بدهد. در این صورت آن کسب‌وکار یا گزینه سرمایه‌گذاری، مشابه سپرده‌گذاری در یک بانک خواهد بود. به عنوان مثال، چنانچه نرخ سوددهی سالانه یک بانک به سپرده‌ها، معادل ۲۰ درصد باشد، آنگاه یک سرمایه‌گذار میتواند هم بابت سپرده‌گذاری امروز خود و هم بابت سپرده‌گذاری سودهای عایدی از سپرده‌گذاری اولیه، همان نرخ سود ۲۰ درصد را کسب نماید. در این صورت، نه تنها نرخ بازدهی سرمایه‌گذاری اولیه، بلکه نرخ بازدهی مجموع سرمایه‌گذاری‌ها (شامل سرمایه‌گذاری اولیه و سرمایه‌گذاری‌های مجدد) نیز معادل همان ۲۰ درصد خواهد بود.
نرخ تسعیر ارزهای خارجی در طرح توجیهی
نرخ تسعیر ارزهای خارجی (Foreign Currencies – Exchange Rate) با توجه به متغیر بودن نرخ تسعیر ارزهای خارجی به واحد پول داخلی، همواره محاسبات مالی در طرح های توجیهی با چالش نوسان نرخ ارز مواجه خواهد بود. در این خصوص، روش مرسوم، استفاده از نرخ ارز موجود در زمان تدوین گزارش، و به کاری گیری تحلیل حساسیت به منظور پوشش دادن به سناریوهای احتمالی ناشی از تغییرات نرخ ارز است. چنانچه برخی از اقلام هزینه ای /درآمدی طرح با ارز دولتی، برخی با ارز نیمایی و برخی با ارز آزاد انجام خواهد شد، میبایست ارز خارجی مورد نظر را با سه نام و سه نرخ تعریف نمود و هر هزینه / درآمد را با ارز مربوطه تعریف نمود. چنانچه در هنگام تدوین یک طرح توجیهی، پروژه پیشرفت فیزیکی داشته و برخی هزینه های ارزی آن، با نرخ ارز متفاوت از نرخ ارز فعلی انجام شده است، میبایست یک واحد پولی با نامی مشخص (مثلا دلار سال ۹۷) و نرخ تسعیر مشخص تعریف نمود و هزینه مذکور را با همان واحد پولی تعریف نمود.
سرمایه در گردش در طرح توجیهی
سرمایه‌درگردش خالص یک سال، معادل کسری از هزینه‌های تولید کل سال مورد نظر است که جهت تامین مالی یک دوره تولیدی در همان سال لازم است. طول یک دوره تولیدی ممکن است یک روز، یک ماه تا یک سال باشد. البته سرمایه در گردش میتواند از مجموع هزینه‌های تولید یک سال نیز بیشتر باشد که نمونه‌های کمی دارد. به بیان دقیق‌تر، سرمایه در گردش مورد نیاز یک دوره، میزان سرمایه‌ای است که برای خرید و تامین اقلام نیازمندی یک دوره تولیدی به علاوه کالای ساخته شده و کالای در جریان ساخت تعیین شده لازم است. جهت درک بهتر این موضوع، کافی است، ابتدای دوره دوم تولید را تصور نمود. در حالی که هنوز بخشی از سرمایه‌ی تزریق‌شده در قالب کالای در جریان ساخت و کالای ساخته شده درگیر است، ملزم به تامین نیازمندی‌های دوره بعدی هستیم. همچنین، چنانچه فروش محصول به صورت نقدی نباشد، حساب‌های دریافتنی نیز به مبلغ سرمایه در گردش اضافه میشود. سرمایه در گردش تعیین شده، هر بار جهت تامین نیازمندی‌های یک دوره تولیدی خرج میشود و مجدداً از درآمد انتهای دوره به سیستم تولیدی بازگردانده میشود. در واقع، سرمایه در گردش، بین دوره‌های تولیدی در طول سال‌ها در گردش است.
تفاوت مفهموم سرمایه در گردش در طرح ها
سرمایه در گردش، برای طرح‌هایی که تولید روتین و تکرارشونده دارند مفهوم دارد و طرح‌هایی که با هدف تولید یا ساخت یکباره یک برج/کارخانه/نیروگاه/هتل/بیمارستان/پالایشگاه/پتروشیمی/واحد صنعتی یا هر مجموعه تولیدی یا خدماتی اجرا می‌شوند، سرمایه در گردش ندارند و برای تامین مالی آنها، میبایست کل هزینه‌ها را تامین مالی نمود.
تغییرات سرمایه در گردش خالص
سرمایه در گردش خالص یک دوره میتواند نسبت به دوره قبل کاهش یاید. چنین حالتی زمانی پیش می‌آید که یا حجم تولید کاهش یابد و یا قیمت اقلام نیازمندی‌های تولید. در این حالت، زمانی که سرمایه در گردش خالص یک دوره نسبت به دوره قبل آن کاهش یابد، آنگاه میزان افزایش در سرمایه در گردش خالص آن دوره منفی خواهد بود.
مقدار سرمایه در گردش خالص یک دوره، از تفاضل دارایی‌های جاری و بدهی‌های جاری آن دوره به دست می‌آید.
سرمایه در گردش خالص یک دوره = دارایی‌های جاری – بدهی‌های جاری
Net Working Capital = Current Assets – Current Liabilities
دارایی های جاری در سرمایه در گردش
دارایی‌های جاری، به آن دسته از دارایی‌ها گفته میشود که در دوره‌های کوتاه تر از یک سال به صورت طبیعی به پول نقد تبدیل خواهند. به عنوان مثال، مواد اولیه داخل انبار اولیه، کالای ساخته شده داخل انبار نهایی، کالای در جریان ساخت پای خط تولید، حساب‌های دریافتنی (حاصل از فروش نسیه) و همچنین تنخواه که به آن موجودی نقد یا پول در دست نیز گفته میشود که خود پول نقد است. در مقابل، دارایی‌های ثابت، آن دسته از دارایی‌هایی هستند که به طور طبیعی در دوره یک ساله تبدیل به پول نقد نخواهند شد، مثل زمین، ساختمان و ماشین‌آلات.
بدهی های جاری در سرمایه در گردش
بدهی‌های جاری نیز، آن دسته از بدهی‌های شرکت است که در دوره‌های کوتاه‌تر از یک سال میبایست پرداخت گردند؛ مثل حساب‌های پرداختنی که از طریق خریدهای نسیه ایجاد می‌شوند. در مقابل نیز، بدهی‌های بلندمدت، به واسطه اخذ وام‌های بلند مدت ایجاد می‌شوند.
سرمایه در گردش در نرم افزار کامفار
در نرم‌افزار کامفار، دارایی‌های جاری به سه بخش “موجودی‌ها”، “موجودی نقد” و “حساب‌های دریافتنی” تقسیم شده است که در نسخه انگلیسی، با اصطلاحات “Cash In Hand”، “Inventory” و “Account Receivable” عنوان شده‌اند. در طرح‌هایی که تولید محصولات، یک یا چند دوره در سال و به‌صورت موازی انجام میشود و کلیه عملیات تولیدی به صورت همزمان در هر سری انجام میشود (سیستم غیر خط تولیدی)، آنگاه در محاسبه سرمایه در گردش طرح، روزهای پوشش کالای در جریان ساخت معادل صفر در نظر گرفته میشود، و روزهای پوشش مواد و قطعات اولیه مصرفی، معادل با طول هر دوره تولیدی در نظر گرفته خواهد شد. با وجود اینکه در بخش ورودی‌های نرم‌افزار کامفار، در جدول آخر در سرفصل سرمایه در گردش که مربوط به حساب‌های پرداختنی است، امکان پرداخت اعتباری (چکی یا نسیه) برای تامین نیازمندی‌های فاز بهره‌برداری طرح نیز وجود دارد، اما در پروسه تدوین طرح‌های توجیهی مرسوم است که به جهت محاسبات محتاطانه‌تر، امکان استفاده از خریدهای اعتباری و غیرنقدی در نظر گرفته شود و کلیه مقادیر روزهای پوشش در این جدول، صفر شوند و با فرض پرداخت‌های نقدی محاسبات انجام شود که در این صورت، مقدار سرمایه در گردش، بیشتر و دست بالاتر محاسبه خواهد شد. اما در صورتی که عُرف بازار در خصوص محصول مورد نظر، فروش‌های اعتباری و غیرنقدی باشد، مرسوم است که حساب‌های دریافتنی، متناسب با عرف بازار ثبت شود که باز هم به معنای استفاده از سناریوی محتاطانه و بدبینانه است.
هزینه های چند سال یکبار در سرمایه در گردش
در برخی طرح‌ها، یک یا چند آیتم از اقلام هزینه‌های فاز تولید، چند سال یک بار انجام میشود. مثل برخی بذرها در طرح‌های کشاورزی که به عنوان مواد اولیه مصرف میشود و همچنین هزینه اورهال دوره‌ای در طرح‌های نیروگاهی و پتروشیمی که در سرفصل هزینه‌های نگهداری و تعمیرات ثبت میشود. بنابراین، هزینه‌های تولید و به تبع آن سرمایه در گردش خالص، افزایش و بعد کاهش چشمگیر خواهد داشت. در این موارد، به جهت ساده‌سازی مدل محاسبات، مرسوم است که هزینه مورد نظر به تعداد سال‌های مربوطه تقسیم شود و سرشکن سالانه هزینه مربوطه به صورت ثابت و یکنواخت ثبت شود.
سرمایه در گردش برای پیش پرداختی ها
زمانی که تولید بر اساس سفارش و یا به صورت کارمزدی برای مشتری خاص انجام میشود و مشتری از پیش، مواد اولیه را در اختیار تولیدکنند می‌گذارد، در این حالت روزهای پوشش برای تامین مواد اولیه در ساختار سرمایه‌درگردش معادل صفر در نظر گرفته میشود. همچنین در صورتیکه بخشی از محصولات به صورت معمول و بخشی با تامین مواد اولیه توسط مشتری تولید گردد، آنگاه میبایست مواد اولیه هر دسته به صورت مجزا ثبت شوند که امکان صفر کردن روزهای پوشش برای دسته دوم در ساختار محاسبه سرمایه‌درگردش فراهم گردد.
مشخصات محصول یا خدمات پروژه
هر پروژه ای در نهایت به تولید یک محصول یا ارائه یک خدمات منتهی می گردد. در نگارش توجیهی ضروری است که حاصل نهایی برای جذب سرمایه گذار ها مشخص گردد و همچنین روش و فرایند تولید محصول یا ارائه خدمات به درستی شرح داده شود. از جمله سوالات مهمی که در این بخش باید به آنها پاسخ دهید می توان به موارد زیر اشاره داشت: برتری محصول یا خدمات نهایی شما نسبت به رقبا چیست ؟ ضرورت تولید این محصول یا ارائه این خدمات در چیست؟
سرمایه گذاری ثابت در طرح های توحیهی:
لیست اقلام هزینه‌های سرمایه‌گذاری ثابت در تهیه طرح توجیهی (Fixed Investment Cost)
- زمین
- محوطه‌سازی
- ساختمان‌سازی
- ماشین‌آلات و تجهیزات
- تاسیسات برقی و مکانیکی
- وسائط نقلیه
- اثاثیه و تجهیزات اداری
- سیستم‌ها و تجهیزات حفاظت محیطی و حراستی
- هزینه‌های سربار پروژه (هزینه‌های مرتبط با دارائی‌های ثابت)
- هزینه‌های پیش‌بینی نشده (۱۰ درصد)
هزینه پیش بینی نشده در طرح توجیهی
هزینه‌های پیش‌بینی نشده، برای هزینه‌های سرمایه‌گذاری ثابت ریالی و ارزی به تفکیک و با همان واحد پولی مرتبط تعریف می‌گردد تا در صورت تغییرات نرخ ارز نیز مقدار آن همواره صحیح باشد.
هزینه های قبل از بهره برداری در طرح توجیهی
زینه‌های قبل از بهره‌برداری، آن دسته از هزینه‌هایی هستند که در فاز ساخت و پیش از شروع تولید انجام می‌شوند و عمدتاً برخلاف دارایی‌های فیزیکی، در انتهای پروژه قابل فروش نیستند. در واقع، ارزش اسقاط آنها معادل صفر خواهد بود. چنانچه یک مجوز خاص، تاریخ انقضاء نداشته باشد و به نام نباشد، میتواند در انتهای عمر پروژه قابل واگذاری باشد و ارزش اسقاط آن متناسب با مبلغ قابل واگذاری تعیین شود.
- مجوزها، پروانه‌ها، ثبت شرکت
- مطالعات و مشاوره‌ها
- مذاکرات، سفرها و بازدیدها در فرآیند انتخاب تکنولوژی
- آموزش‌های اولیه پرسنل
- تحقیق، توسعه، طراحی محصول و نمونه‌سازی
- تولید آزمایشی
- حقوق و دستمزد تیم پروژه در فاز ساخت
- تهیه طرح توجیهی
- تهیه برنامه جامع بازاریابی (مارکتینگ پلن)
- تبلیغات و برندسازی در دوران پیش از بهره‌برداری
- طراحی و راه‌اندازی وب‌سایت و اپلیکیشن
- اجاره ساختمان‌ها و تجهیزات اجاره‌ای در فاز ساخت
- هزینه‌های پیش‌بینی نشده (۱۰ درصد کل)
اقلام هزینه‌های تولید در تهیه طرح توجیهی
- هزینه‌های مواد و قطعات اولیه
- هزینه‌های یوتیلیتی مصرفی
- هزینه‌های انرژی مصرفی
- هزینه‌های قطعات یدکی
- هزینه‌های نگهداری و تعمیرات
- هزینه‌های حق امتیازها
- هزینه‌های حقوق و دستمزد نیروهای انسانی
- هزینه‌های بالاسری نیروهای انسانی
- هزینه‌های سربار کارخانه/مجموعه
- هزینه‌های اداری
- هزینه‌های مالی
- هزینه‌های بازاریابی و فروش
- استهلاک دارایی‌های ثابت
نرخ تورم در طرح توجیهی (Inflation)
- با فرض مثبت بودن تفاضل درآمد و هزینه سالیانه در پروژه‌ها و فرض کشش قیمتی کامل محصول در سمت تقاضا، استفاده از نرخ تورم یکسان دhttps://chaboksazan.ir/ر هزینه‌ها و درآمدها در محاسبات طرح‌های توجیهی، موجب بهتر شدن نتایج میشود. لذا حذف نرخ تورم از محاسبات، موجب محتاطانه‌تر شدن مطالعات خواهد شد. بر اساس قوانین نانوشته بانک‌ها، از آنجا که منبع قابل استنادی جهت برآورد نرخ تورم سالیانه تا پایان عمر طرح وجود ندارد، و از طرف دیگر، حذف تورم موجب محاسبات محطاطانه‌تر خواهد شد، لذا محاسبات طرح‌های توجیهی، بدون در نظر گرفتن تورم سالیانه انجام میشود.
- در خصوص طرح‌هایی مثل طرح‌های نیروگاهی که درآمد سالیانه بر اساس تعرفه‌های مصوب دولتی محقق خواهد شد و لزوما سالیانه افزایش ندارد، اما هزینه‌ها بر اساس تورم واقعی افزایش خواهد یافت، رویکرد محتاطانه، انجام محاسبات بر اساس سناریوی با تورم خواهد بود. در صورت تصمیم به لحاظ نمودن تورم در طرح های توجیهی، میبایست برآورد نرخ تورم برای هزینه‌ها و درآمدهای مربوط به هر واحد پولی را به صورت جداگانه مشخص کرد. همچنین، برآورد نرخ تورم هر واحد پولی باید سال به سال تا پایان عمر طرح مشخص شود.
منابع تامین مالی طرح توجیهی و مجموع سرمایه گذاری
منابع تامین مالی مورد نیاز طرح میتواند کمتر از مجموع هزینه‌های سرمایه‌گذاری باشد. در واقع زمانی که برنامه تولید یک طرح در سال اول کمتر از ظرفیت کامل باشد، آنگاه افزایش در سرمایه در گردش سال‌های دوم به بعد طرح، میتواند از محل درآمدهای طرح به صورت داخلی تامین گردد و نیازی به منابع مالی خارج از طرح (آورده سرمایه‌گذار، وام، اوراق، کمک بلاعوض و … ) نداشته باشد.
سرمایه در گردش منفی طرح های توجیهی
چنانچه در طرحی، هزینه‌های تولید در یک سال مشخص نسبت به سال قبل آن کاهش داشته باشد، سرمایه در گردش خالص آن سال نسبت به سال قبل کاهش خواهد داشت و بر این اساس، مقدار افزایش در سرمایه در گردش خالص، در آن سال منفی خواهد شد. لازم به توضیح است، کاهش هزینه‌های تولید در یک سال، میتواند به واسطه کاهش حجم تولید، یا کاهش قیمت‌ها بوده باشد.
نرخ استهلاک
نرخ استهلاک از نظر سازمان امور مالیاتی:
طبق آخرین دستورالعمل سازمان امور مالیاتی که توسط بانک‌ها به شرکت‌های مشاور مطالعات امکان‌سنجی ابلاغ شده است، محاسبه کلیه دارایی‌های ثابت با استفاده از روش خطی یا مستقیم یا ثابت انجام میشود که مقدار استهلاک همه سال‌ها را در عمر دارایی، یکسان در نظر می‌گیرد. پیش از این، روش محاسبه استهلاک برخی دارایی‌های ثابت، روش نزولی یا شتابدار بود که سهم سال‌های ابتدایی را بیشتر و سهم سال‌های انتهایی را کمتر در نظر می‌گیرد و به دلیل روند نزولی مقدار استهلاک در طول عمر دارایی، به آن روش نزولی گفته میشود.
مبلغ متناسب با مقدار تعیین شده به عنوان ارزش اسقاط، در انتهای عمر پروژه به عنوان یک درآمد یکباره در نظر گرفته میشود. با وجود خطی بودن روش محاسبه استهلاک تمام دارایی‌ها، اما با توجه به وجود تنوع در عمر انواع دارایی‌های ثابت، مجموع کل استهلاک در طول عمر پروژه روند نزولی خواهد داشت.
استهلاک در قراردادهای BOT
در قراردادهای BOT و سایر قراردادهای مشابه که مالکیت دارایی‌ها در انتهای پروژه در اختیار سرمایه‌گذار نمی‌باشد، ارزش اسقاط دارایی‌ها صفر در نظر گرفته خواهد شد. در این پروژه‌ها، چنانچه عمر قرارداد پروژه، کوتاه‌تر از عمر تعریف شده برای دارایی‌ها بر اساس جدول بالا باشد، آنگاه عمر دارایی بر اساس طول قرارداد لحاظ خواهد شد.
موارد مشمول استهلاک
استهلاک، نه‌تنها برای آن دسته از هزینه‌های سرمایه‌گذاری ثابت که منجر به ایجاد دارائی‌های ثابت مشهود می‌گردند محاسبه می‌گردد، بلکه برای سایر هزینه‌های فاز ساخت مثل هزینه‌های سربار و نیز هزینه‌های قبل از بهره‌برداری که نه تبدیل به دارائی‌های فیزیکی می‌شوند و نه ارزش اسقاط دارند نیز میبایست محاسبه گردد. چراکه هدف از محاسبه هزینه استهلاک، در واقع سرشکن کردن کلیه هزینه‌های فاز ساخت در هر یک از سال‌های فاز تولید، و تعیین سهم هر سال تولید از هزینه‌های فاز ساخت، به منظور محاسبه صحیح و کامل سود و زیان و منعکس کردن این هزینه‌ها در قیمت تمام‌شده محصولات است.
رهن و اجاره در طرح های توجیهی
هزینه مربوط به ساخت/خرید هر یک از سرفصل‌های تعیین شده برای لیست هزینه‌های سرمایه‌گذاری ثابت، که از طریق اجاره تامین شود، از سرفصل هزینه‌های سرمایه‌گذاری ثابت طرح حذف خواهد شد و هزینه آن به سرفصل هزینه‌های تولید (هزینه‌های جاری سالیانه در فاز بهره‌برداری) منتقل خواهد شد. چنانچه تامین یک یا چند ساختمان در یک پروژه از طریق قرارداد اجاره تامین گردد، بدیهی است که هزینه اجاره سالیانه در سرفصل هزینه‌های جاری سالیانه فاز بهره‌برداری (فاز تولید) ثبت خواهد شد. در این حالت، چنانچه مبلغی نیز به عنوان رهن در نظر گرفته شده باشد، معادل آن در سرفصل ساختمان در بخش هزینه‌های سرمایه‌گذاری ثابت به عنوان رهن ساختمان، با نرخ استهلاک صفر و ارزش اسقاط صد در صدی تعریف خواهد شد. لازم به توضیح است، در حالتی که به هنگام اخذ وام، مبلغی نزد بانک بلوکه میشود نیز، مشابه مبلغ رهن ساختمان تعریف میشود.
| ردیف | شرح | نرخ اسقاط | نرخ استهلاک | روش استهلاک |
| ۱ | زمین | ۱۰۰% | ۰% | — |
| ۲ | محوطه | ۱۰% | ۷% | خطی |
| ۳ | ساختمان‌ها | ۱۰% | ۷% | خطی |
| ۴ | ماشین آلات و تجهیزات | ۱۰% | ۱۰% | خطی |
| ۵ | تاسیسات برقی و مکانیکی | ۱۰% | ۱۰% | خطی |
| ۶ | ماشین‌آلات حمل و نقل | ۱۰% | ۲۰% | خطی |
| ۷ | اثاثیه و تجهیزات اداری | ۱۰% | ۲۵% | خطی |
| ۸ | تجهیزات حفاظتی و حراستی | ۱۰% | ۱۰% | خطی |
| ۹ | هزینه‌های سربار پروژه در فاز ساخت | ۰% | ۱۰% | خطی |
| ۱۰ | هزینه‌های پیش‌بینی نشده | ۱۰% | ۱۰% | خطی |
| ۱۱ | هزینه‌های قبل از بهره‌برداری | ۰% | ۱۰% | خطی |
توضیحات:
- طبق آخرین دستورالعمل سازمان امور مالیاتی که توسط بانک‌ها به شرکت‌های مشاور مطالعات امکان‌سنجی ابلاغ شده است، محاسبه کلیه دارایی‌های ثابت با استفاده از روش خطی یا مستقیم یا ثابت انجام میشود که مقدار استهلاک همه سال‌ها را در عمر دارایی، یکسان در نظر می‌گیرد. پیش از این، روش محاسبه استهلاک برخی دارایی‌های ثابت، روش نزولی یا شتابدار بود که سهم سال‌های ابتدایی را بیشتر و سهم سال‌های انتهایی را کمتر در نظر می‌گیرد و به دلیل روند نزولی مقدار استهلاک در طول عمر دارایی، به آن روش نزولی گفته میشود.
- مبلغ متناسب با مقدار تعیین شده به عنوان ارزش اسقاط، در انتهای عمر پروژه به عنوان یک درآمد یکباره در نظر گرفته میشود.
- با وجود خطی بودن روش محاسبه استهلاک تمام دارایی‌ها، اما با توجه به وجود تنوع در عمر انواع دارایی‌های ثابت، مجموع کل استهلاک در طول عمر پروژه روند نزولی خواهد داشت.
- در قراردادهای BOT و سایر قراردادهای مشابه که مالکیت دارایی‌ها در انتهای پروژه در اختیار سرمایه‌گذار نمی‌باشد، ارزش اسقاط دارایی‌ها صفر در نظر گرفته خواهد شد. در این پروژه‌ها، چنانچه عمر قرارداد پروژه، کوتاه‌تر از عمر تعریف شده برای دارایی‌ها بر اساس جدول بالا باشد، آنگاه عمر دارایی بر اساس طول قرارداد لحاظ خواهد شد.
- استهلاک، نه‌تنها برای آن دسته از هزینه‌های سرمایه‌گذاری ثابت که منجر به ایجاد دارائی‌های ثابت مشهود می‌گردند محاسبه می‌گردد، بلکه برای سایر هزینه‌های فاز ساخت مثل هزینه‌های سربار و نیز هزینه‌های قبل از بهره‌برداری که نه تبدیل به دارائی‌های فیزیکی می‌شوند و نه ارزش اسقاط دارند نیز میبایست محاسبه گردد. چراکه هدف از محاسبه هزینه استهلاک، در واقع سرشکن کردن کلیه هزینه‌های فاز ساخت در هر یک از سال‌های فاز تولید، و تعیین سهم هر سال تولید از هزینه‌های فاز ساخت، به منظور محاسبه صحیح و کامل سود و زیان و منعکس کردن این هزینه‌ها در قیمت تمام‌شده محصولات است.
- چنانچه تامین یک یا چند ساختمان در یک پروژه از طریق قرارداد اجاره تامین گردد، بدیهی است که هزینه اجاره سالیانه در سرفصل هزینه‌های جاری سالیانه فاز بهره‌برداری (فاز تولید) ثبت خواهد شد. در این حالت، چنانچه مبلغی نیز به عنوان رهن در نظر گرفته شده باشد، معادل آن در سرفصل ساختمان در بخش هزینه‌های سرمایه‌گذاری ثابت به عنوان رهن ساختمان، با نرخ استهلاک صفر و ارزش اسقاط صد در صدی تعریف خواهد شد. لازم به توضیح است، در حالتی که به هنگام اخذ وام، مبلغی نزد بانک بلوکه میشود نیز، مشابه مبلغ رهن ساختمان تعریف میشود.
محاسبه درصد ثابت و متغیر انواع هزینه ها
درصد ثابت/متغیر هزینه‌های تولید، بر اساس میزان وابستگی آن هزینه به تیراژ تولید تعیین میشود. چنانچه هزینه بازاریابی در یک پروژه، مستقل از حجم فروش و به صورت ثابت تعریف شده باشد، ۱۰۰ درصد ثابت لحاظ خواهد شد، اما چنانچه هزینه بازاریابی در یک طرح، بر اساس درصدی از فروش دیده شود، آنگاه ۱۰۰ درصد متغیر در نظر گرفته میشود. چنانچه تامین یک یا چند واحد از ساختمان‌های مورد نیاز پروژه از طریق قرارداد اجاره تامین شده باشد، آنگاه با توجه به عدم وابستگی هزینه اجاره به تیراژ تولید سالیانه، درصد ثابت/متغیر هزینه اجاره به صورت ۱۰۰ درصد ثابت در نظر گرفته خواهد شد. درصد ثابت/متغیر هزینه‌های تولید، تاثیری بر مقدار عددی شاخص‌های مالی اصلی طرح نخواهد داشت و صرفاً بیانگر نوعی از ریسک پروژه است. در واقع مقدار هزینه ثابت نشان می‌دهد در حالتی که یک سال حجم تولید و فروش پائین‌تری از برنامه داشته باشد، چقدر از هزینه‌های تولید به سیستم تحمیل خواهد شد.
نرخ هزینه‌های نگهداری و تعمیرات سالیانه دارایی‌های ثابت در تهیه طرح توجیهی (Repair and Maintenance)
| ردیف | شرح | هزینه سالیانه نگهداری و تعمیرات(درصد از ارزش دارایی) |
| ۱ | ساختمان‌ها و محوطه‌سازی | ۲% |
| ۲ | ماشین‌آلات و تجهیزات | ۴% |
| ۳ | تاسیسات برقی و مکانیکی | ۱۰% |
| ۴ | وسائط نقلیه | ۲۰% |
| ۵ | اثاثیه و تجهیزات اداری | ۱۰% |
| ۶ | تجهیزات حفاظتی و حراستی | ۱۰% |
هزینه قطعات یدکی در طرح های توجیهی
در طرح‌هایی که ماشین‌آلات و تجهیزات آنها نیاز به تعویض قطعات یدکی دارند، معادل ۲ درصد ارزش ماشین‌آلات و تجهیزات طرح به صورت سالیانه به عنوان هزینه قطعات یدکی مصرفی، جدا از هزینه‌های نگهداری و تعمیرات در نظر گرفته میشود.
